Η σύγχρονη εκπαίδευση απαιτεί στον χώρο που διδάσκονται και μορφώνονται οι εκπαιδευόμενοι να λειτουργεί βιβλιοθήκη. Επί πλέον, για να μπορεί ένα σύνολο βιβλίων, εντύπων κλπ να είναι εύκολα προσβάσιμο, πρέπει να είναι οργανωμένο με κάποιο βιβλιοθηκονομικό σύστημα. Τέλος, σήμερα που η πληροφορία πρέπει να διατίθεται εύκολα και άμεσα, η ηλεκτρονική καταλογράφηση της βιβλιοθήκης είναι απόλυτα αναγκαία.

Η έννοια της συγκεντρώσεως και αποθηκεύσεως γνώσεων για μετέπειτα χρήση είναι συνυφασμένη με τον άνθρωπο από την εποχή που επινόησε σύστημα γραφής. Τα χαραγμένα σύμβολα της 6ης και 5ης χιλιετία π.Χ. στην πινακίδα του Δισπηλιού Καστοριάς και στην σφραγίδα από τα Γιαννιτσά αντιστοίχως, οι δέλτοι σε Γραμμική Α και Β γραφή και φυσικά οι αρχαϊκές ελληνικές επιγραφές δεν είναι παρά πρωτόγονες βιβλιοθήκες. Οι πολιτισμοί ανδρώθηκαν με την οργάνωση, διατήρηση και λειτουργία της Βιβλιοθήκης του Ασουρβανιπάλ στην Μεσοποταμία, της Βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας, της Βιβλιοθήκης του Αδριανού στην Αθήνα, της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου της Βυζαντινής Κωνσταντινουπόλεως και των Μεσαιωνικών ομολόγων του της Σορβόννης, Οξφόρδης και Καίμπριτζ αλλά και της συγχρόνου Αμερικανικής Βιβλιοθήκης του Κογκρέσσου.

Στις μέρες μας λοιπόν, η ελληνική εκπαίδευση χρειάζεται την λειτουργία οργανωμένων βιβλιοθηκών σε όλα τα επίπεδα: σχολικό, πανεπιστημιακό, δημοτικό, εθνικό. Παρ’ ότι οι βιβλιοθήκες δεν λείπουν, είναι σε υβριδικό επίπεδο, αν και κάποιες είναι περισσότερο οργανωμένες από άλλες. Για να μπορέσει, όμως, ο Νεοέλληνας να κατανοήσει την χρησιμότητα της βιβλιοθήκης και την αξία χρήσεώς της, πρέπει να εκπαιδευτεί στην ιδέα και την χρήση της από πολύ μικρή ηλικία και ιδίως στο σχολείο. Η οργανωμένη βιβλιοθήκη σε όλη την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση πρέπει να γίνει θεσμός. Δεν αρκεί απλώς να υπάρχουν μερικά ράφια με βιβλία στο γραφείο του διευθυντή ή των δασκάλων/καθηγητών αλλά πρέπει να υπάρχει ιδιαίτερος χώρος βιβλιοθήκης όπου θα στεγάζεται η γνώση σε οργανωμένη μορφή αλλά και όπου θα μελετούν οι μαθητές. Άλλωστε, η χρήση της βιβλιοθήκης από τους μαθητές αμέσως συνεπάγεται και την ανάπτυξη συγκεκριμένης συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, οι μαθητές πρέπει να μάθουν ότι βιβλιοθήκη σημαίνει τάξη και οργάνωση, ότι πρέπει να αγαπούν και να φροντίζουν τα βιβλία και το άλλο υλικό και να μην το σκίζουν ή το λερώνουν, ότι δεν πρέπει να θορυβούν διότι ενοχλούν τους άλλους που διαβάζουν, ότι δεν πρέπει να καταναλώνουν τρόφιμα και ροφήματα στον χώρο μελέτης και γενικά ότι η βιβλιοθήκη είναι ένας ιερός χώρος τον οποίο επισκεπτόμαστε για να ψάξουμε και να βρούμε γνώση.

Η χρήση της οργανωμένης βιβλιοθήκης διδάσκει στους μαθητές τρία σημαντικά αγαθά. Πρώτα-πρώτα, μαθαίνουν ότι μόρφωση σημαίνει να συνδυάζω γνώσεις από διάφορες πηγές (εγκυκλοπαίδειες, βιβλία, περιοδικά, ψηφιακά μέσα κλπ) και να μην επαφίεμαι στην μία και μοναδική πηγή (π.χ. σχολικό βιβλίο ή δάσκαλος/καθηγητής). Δεύτερον, διδάσκονται ότι η γνώση γίνεται ευκολότερα προσιτή όταν είναι ταξινομημένη. Δηλαδή, όταν οι μαθητές ψάχνουν να βρουν βιβλία που αναφέρονται στην Αρχαία Ελλάδα, δεν επαφίενται στην τύχη για να τα βρουν αλλά διερευνούν τις καρτέλες που αναγράφουν στον ειδικό χώρο του θέματος τις λέξεις 'Αρχαία Ελλάδα'. Τέλος, για να βρουν γρηγορότερα τα βιβλία με θέμα την Αρχαία Ελλάδα, μαθαίνουν να χειρίζονται τον ηλεκτρονικό κατάλογο της βιβλιοθήκης, άρα έρχονται σε επαφή με την χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών από μικρή ηλικία.

Για να μπορούν βέβαια οι μαθητές να βρουν τα βιβλία, έντυπα και το άλλο υλικό που περιλαμβάνει μια βιβλιοθήκη, πρέπει αυτό να είναι ταξινομημένο βιβλιοθηκονομικά. Δηλαδή, κάθε βιβλίο να έχει μαρκαριστεί με τέτοιο μοναδικό τρόπο ούτως ώστε να βρίσκεται στην ίδια σειρά με ομοειδή του βιβλία αλλά και να μπορεί να επιστρέψει στην ακριβή του θέση μέσα στην βιβλιοθήκη μετά που κάποιος θα το αφαιρέσει για να το διαβάσει ή να το δανειστεί. Είναι εντελώς απαραίτητο να γνωρίζει ο υπεύθυνος βιβλιοθήκης και ο αναγνώστης την ακριβή θέση ενός βιβλίου στην βιβλιοθήκη για να μπορεί να υπάρχει έλεγχος της διακινήσεως του αλλά και για να μπορεί να βρεθεί ανά πάσα στιγμή.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι βιβλιοθηκονομικής οργανώσεως μια βιβλιοθήκης και ο Κυριάκος Ντελόπελος με το βιβλίο του Οργάνωσε τη βιβλιοθήκη σας (Αθήνα: Gutenberg, 1987), εισήγαγε την επιστήμη της βιβλιοθηκονομίας για το ευρύ κοινό στην Ελλάδα. Παρ’ όλα αυτά, μια που λείπουν από τα σχολεία οι εκπαιδευμένοι βιβλιοθηκάριοι, πρέπει ο υπεύθυνος της βιβλιοθήκης να επινοήσει κάποιον εύκολο και γρήγορο τρόπο οργανώσεως του υλικού του. Εμείς προτείνουμε, λοιπόν, ένα σύστημα απλό στην σύλληψή του και εύκολο στην εφαρμογή του για μέχρι 1000 βιβλία, το απλοποιημένο δεκαδικό σύστημα οργανώσεως βιβλιοθήκης.

Πιο συγκεκριμένα, κατατάσσουμε τα βιβλία μας στις κάτωθι κατηγορίες χρησιμοποιώντας έναν αριθμό και τρία γράμματα που να προσδιορίζουν το είδος της κατηγορίας:

0-ΓΕΝ  	(Γενικά)
Γενικά βιβλία, εγκυκλοπαίδειες, συλλογές άρθρων και ομοειδή έργα

1-ΦΛΣ 	(Φιλοσοφία και συναφείς κλάδοι)
Βιβλία για φιλοσοφίας ψυχολογία, ηθική και ομοειδή

2-ΘΡΗ 	(Θρησκεία)
βιβλία για θρησκείες και ομοειδή

3-ΚΟΙ 		(Κοινωνικές Επιστήμες)
βιβλία για στατιστική, πολιτική, οικονομία, δίκαιο, κοινωνιολογία, εκπαίδευση, εμπόριο, λαογραφία και ομοειδή

4-ΓΛΩ 	(Γλώσσα)
βιβλία για την ελληνική και τις άλλες γλώσσες, γραμματικές και ομοειδή

5-ΦΙΑ		(Φυσικές Επιστήμες)
βιβλία για μαθηματικά, αστρονομία, φυσική, χημεία, γεωλογία, βιολογία και ομοειδή

6-ΕΦΕ 	(Εφαρμοσμένες Επιστήμες)
βιβλία για ιατρική, μηχανική, γεωργία, διοίκηση επιχειρήσεων, τεχνολογία και ομοειδή

7-ΤΕΧ		(Καλές Τέχνες)
βιβλία για τέχνη, αρχιτεκτονική, φωτογραφία, μουσική, θέατρο, αθλητισμό και ομοειδή

8-ΛΟΓ		(Λογοτεχνία)
βιβλία λογοτεχνίας ελληνικής και ξενόγλωσσης και ομοειδή

9-ΙΣΤ		(Ιστορία και Γεωγραφία)
βιβλία για γεωγραφία, ιστορίας, αρχαιολογίας και ομοειδή)

ΠΕΡ	(περιοδικά)

Εάν σε μία ή περισσότερες κατηγορίες επιθυμούμε αναλυτικότερη ταξινόμηση, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε επιπλέον συνδυασμούς αριθμών και γραμμάτων. Παραδείγματος χάριν:

Η κατηγορία 7-ΤΕΧ μπορεί να αναλυθεί σε υποκατηγορίες ως εξής:
7-ΤΕΧ/ΤΕΧ	Καλές Τέχνες/Τέχνη
7-ΤΕΧ /ΑΡΧ 	Καλές Τέχνες/Αρχιτεκτονική
7-ΤΕΧ /ΦΩΤ 	Καλές Τέχνες/Φωτογραφία
7-ΤΕΧ /ΜΟΥ 	Καλές Τέχνες/Μουσική
7-ΤΕΧ /ΑΘΛ 	Καλές Τέχνες/Αθλητισμός

Προσοχή, όμως, γιατί εάν τα βιβλία μας είναι πάρα πολλά (περισσότερα από 1000 διαφορετικοί τίτλοι), τότε αξίζει να μάθουμε και να εφαρμόσουμε το δεκαδικό σύστημα ταξινομήσεως Ντιούι, όπως περιγράφεται στο βιβλίο του Ντελόπουλου.

Στο δικό μας σύστημα, κάθε βιβλίο ξεχωρίζεται από τα άλλα στην ίδια κατηγορία με την προσθήκη ενός αύξοντα αριθμού. Για παράδειγμα 8-ΛΟΓ-15 και 8-ΛΟΓ-16. με αυτόν τον τρόπο κάθε βιβλίο κατέχει μια μοναδική θέση στην βιβλιοθήκη μας και είναι εύκολο να το βρούμε για να το διαβάσουμε ή να το δανειστούμε αλλά και να το επανατοποθετήσουμε. Ο συνδυασμός αριθμών και γραμμάτων που χρησιμοποιήσαμε για να σημαδέψουμε ένα βιβλίο ονομάζεται βιβλιάριθμος.

Ο βιβλιάριθμος πρέπει να αναγράφεται σε μικρή αυτοκόλλητη άσπρη ετικέτα και να κολλιέται στο κάτω μέρος της ράχης του βιβλίου ή, εάν το έντυπο είναι ιδιαίτερα λεπτό, στο κάτω αριστερό άκρο του εξωφύλλου. Ακόμη, για την μακροχρόνια διατήρησή του είναι καλό να επικαλύπτεται με λίγο μεγαλύτερο από την ετικέτα διαφανές αυτοκόλλητο. Τέλος, αποτελεί άριστη πρακτική η αναγραφή του βιβλιάριθμου στο πάνω αριστερό άκρο της εσωτερικής σελίδας του τίτλου του βιβλίου. Εάν μάλιστα θέλετε να διαφυλάξετε καλύτερα τα βιβλία σας, μπορείτε να τα σφραγίζετε με την σφραγίδα της βιβλιοθήκη σας στο κάτω μέρος του οπισθόφυλλου εάν είναι χαρτόδετο ή στο εσωτερικό κάτω μέρος του οπισθόφυλλου εάν είναι πανόδετο. Τέλος, μπορείτε και να τα αριθμείτε με ειδική σφραγίδα-αριθμητήριο, ούτως ώστε να γνωρίζεται και πόσα ακριβώς διαθέτει η βιβλιοθήκη σας.

Η ταξινόμηση ενός βιβλίου με βάση το προτεινόμενο σύστημα είναι σχετικά απλή διαδικασία. Παρ’ όλα αυτά, πολύ συχνά θα έχετε κάποιο βιβλίο το οποίο δεν γνωρίζετε πού πρέπει να το κατατάξετε ή εάν πρέπει να το τοποθετήσετε στην κατηγορία π.χ. 8-ΛΟΓ ή 9-ΙΣΤ. Επειδή το προτεινόμενο αλλά και όλα τα βιβλιοθηκονομικά συστήματα είναι αυθαίρετα, τοποθετήστε το βιβλίο στην κατηγορία που νομίζετε ότι ταιριάζει περισσότερο. Στην πραγματικότητα, η Αμερικανική Βιβλιοθήκη του Κογκρέσσου δημοσιεύει περιοδικά ογκώδεις τόμους με κατηγοριοποιήσεις έτσι ώστε οι βιβλιοθηκάριοι στις εκατοντάδες χιλιάδων βιβλιοθήκες ανά τις ΗΠΑ να χρησιμοποιούν την ίδια ταξινόμηση αλλά και να κερδίζουν χρόνο κατά την καταλογράφηση των βιβλίων.

Εάν η βιβλιοθήκη σας περιλαμβάνει περιοδικά, τότε αυτά τοποθετούνται σε ιδιαίτερα ράφια ξεχωριστά. Τεύχη του ίδιου περιοδικού τοποθετούνται μαζί στα ράφια και καταλογραφούνται στην κατηγορία ΠΕΡ (περιοδικά) με την πρόσθεση αύξοντα αριθμού. Για παράδειγμα ας υποθέσουμε ότι διαθέτετε τα περιοδικά ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ και ΝΕΑ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ. Το πρώτο θα καταλογραφηθεί με τον βιβλιάριθμο ΠΕΡ-1 και το δεύτερο με τον αριθμό ΠΕΡ-2. Εάν επιθυμείτε μπορείτε να μαρκάρετε κάθε τεύχος χωριστά με τον εξής τρόπο:

ΠΕΡ-1          και      ΠΕΡ-2
12-1991                 15-6-1999

Εάν η βιβλιοθήκη σας περιλαμβάνει ψηφιακούς δίσκους μουσικής (CD) ή διαδραστικούς δίσκους (CD-ROM) ή βιντεοταινίες, τότε πρέπει τα υλικά αυτά να τοποθετηθούν σε ιδιαίτερους χώρους και να αποκτήσουν ιδιαίτερο βιβλιάριθμο. Για παράδειγμα ένα CD με μουσική του Μίκη Θεοδωράκη θα μπορούσε να καταγραφεί ως CD-1, κάποιος δίσκος για υπολογιστή ως CD-ROM-1 και μια ταινία βίντεο ως VID-1.

Παλιότερα ο υπεύθυνος βιβλιοθήκης έπρεπε να κατασκευάσει ή να αγοράσει παραλληλόγραμμες λευκές κάρτες μεγέθους 7,5 επί 12,5 εκατ. και να δακτυλογραφήσει τα στοιχεία του βιβλίου (συγγραφέας, τίτλος, εκδοτικά κλπ). Έπρεπε, μάλιστα, να κατασκευάσει περισσότερες από μία καρτέλες έτσι ώστε να υπάρχει ξεχωριστό δελτίο ή δελτία στα οποία να αναγράφεται το θέμα ή τα θέματα που πραγματευόταν το βιβλίο. Μετά, έπρεπε οι καρτέλες να τοποθετηθούν σε ειδικές θήκες ή κουτιά για να μπορεί ο αναγνώστης να βρει το βιβλίο που χρειαζόταν. Σήμερα, ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής και το δωρεάν πρόγραμμα Σχολικός Βιβλιοφύλαξ για Δημοτικά, Γυμνάσια, Λύκεια, έχουν απλοποιήσει την όλη διαδικασία. Ο υπεύθυνος βιβλιοθήκης καταχωρίζει τα στοιχεία του βιβλίου και το θέμα ή θέματα μία φορά στο Σ-Βιβλιοφύλαξ και μετά μπορεί να διερευνήσει σε κλάσματα του δευτερολέπτου τις εγγραφές του για να εκτυπώσει αυτές που του χρειάζονται.

Το πρόγραμμα Σ-Βιβλιοφύλαξ και το συνοδευτικό του Μ-Βιβλιοφύλαξ, τα οποία διανέμονται δωρεάν, είναι κατασκευασμένα από εκπαιδευτικό, λάτρη των βιβλίων και της οργανώσεως βιβλιοθήκης και θιασώτη του εθελοντισμού. Τα προγράμματα αν και έχουν δοκιμαστεί αρκετό διάστημα ώστε να μην παρουσιάζουν προβλήματα, θα συνεχίσουν να βελτιώνονται ανάλογα με τις υποδείξεις των χρηστών τους. Το κυρίως πρόγραμμα Καταλογραφήσεως και Διαχειρήσεως Σχολικής Δανειστικής Βιβλιοθήκης ονομάζεται Σ-Βιβλιοφύλαξ και το χειρίζεται ο υπεύθυνος βιβλιοθήκης. Το συνοδευτικό του Μ-Βιβλιοφύλαξ (Μαθητικός Βιβλιοφύλαξ) είναι πανομοιότυπο με το Σ-Βιβλιοφύλαξ αλλά έχει απενεργοποιημένες τις δυνατότητες αλλαγής της καρτέλας του βιβλίου. Δηλαδή, με το Μ-Βιβλιοφύλαξ εγκατεστημένο σε ξεχωριστό υπολογιστή από αυτόν του υπεύθυνου βιβλιοθήκης οι μαθητές του Δημοτικού, Γυμνασίου, Λυκείου μπορούν μόνοι τους να διερευνήσουν τις ηλεκτρονικές καρτέλες των βιβλίων χωρίς να υπάρχει ο φόβος να διαγράψουν ή να αλλάξουν κάτι από τα καταγεγραμμένα στοιχεία.

Με το Σχολικός Σ-Βιβλιοφύλαξ μπορείτε να δημιουργήσετε Ηλεκτρονικό Κατάλογο βιβλίων, εντύπων κλπ για Σχολική Δανειστική Βιβλιοθήκη. Δηλαδή, μπορείτε να καταγράψετε σε ηλεκτρονικές καρτέλες όλους τους τίτλους βιβλίων, έντυπων κλπ που βρίσκονται σε μια σχολική βιβλιοθήκη. Το πρόγραμμα Σ-Βιβλιοφύλαξ λειτουργεί σαν μια ηλεκτρονική καρτελοθήκη, την οποία μπορεί να διαχειριστεί ο υπεύθυνος της βιβλιοθήκης.

Με το πρόγραμμα Σ-Βιβλιοφύλαξ μπορείτε να καταγράψετε σε ξεχωριστές οθόνες –καρτέλες κάθε τίτλο βιβλίου, εντύπου κλπ που επιθυμείτε. Κατόπιν, μπορείτε να αναζητήσετε τα διάφορα στοιχεία της εγγραφής (Συγγραφέα, τίτλο, εκδοτικά στοιχεία, βιβλιάριθμο, δανειζόμενο μαθητή) με δύο διαφορετικούς τρόπους: είτε διερευνώντας σε ένα μόνο στοιχείο (π.χ. στο πεδίο Συγγραφέας) είτε σε όλα τα πεδία (άσπρες λωρίδες οθόνης) μαζί. Ακόμη, μπορείτε να παρουσιάσετε τις εγγραφές που θα βρεθούν είτε μία-μία, οπότε και έχετε την παρουσίαση ολόκληρης της εγγραφής, είτε σε ομάδες των οκτώ με περιληπτικά στοιχεία. Επιπλέον μπορείτε να εκτυπώσετε είτε όλες τις εγγραφές που θα βρεθούν είτε όποιες εσείς διαλέξετε. Το πρόγραμμα Σ-Βιβλιοφύλαξ μπορεί να διαχειριστεί απεριόριστο αριθμό εγγραφών, όσες χωράει ο σκληρός δίσκος του υπολογιστή σας. Μπορείτε ακόμη να χρησιμοποιήσετε το σύστημα ταξινομήσεως που προτείνουμε παραπάνω, το σύστημα Ντιούι ή όποιο άλλο εσείς θέλετε ή επινοήσετε.

Το Σχολικός Βιβλιοφύλαξ, διανέμεται δωρεάν και έχει σαν στόχο να εισαγάγει με εύκολο και απλό τρόπο την βιβλιοθηκονομική ταξινόμηση στις νεοσύστατες σχολικές βιβλιοθήκες στα Δημοτικά, Γυμνάσια, Λύκεια της επικράτειας. Είναι ιδιωτική πρωτοβουλία που βασίζεται στην εθελοντική εργασία για το κοινό καλό και την πολιτιστική ανάπτυξη της πατρίδας μας.

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Βιβλιοθήκη.
http://www.lib.auth.gr/

Βιβλιοθήκη Γυμνασίου Μαγούλας
http://gym-magoul.att.sch.gr/library/welcome.htm

Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
http://www.lib.uth.gr/

Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
http://www.lib.uoi.gr/

Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Πατρών
http://www.lis.upatras.gr/

Βιβλιοθήκη Πολυτεχνείου Κρήτης
http://www.library.tuc.gr/

Δεκαδική Ταξινόμηση Dewey

Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος
http://www.nlg.gr/

Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Βιβλιοθήκη
http://www.ionio.gr/library/

Κατάλογος. Εφημερίδες αποκείμενες στην Βιβλιοθήκη της Βουλής. Αθήνα: Βιβλιοθ. της Βουλής των Ελλήνων, 1993

Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας. Λίλιαν Βουδούρη
http://www.mmb.org.gr/greek/Catalogue.html

Μυριόβιβλος. Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Εκκλησίας της Ελλάδος
http://www.myriobiblos.gr/

Ντελόπουλος, Κυριάκος. Οργάνωσε τη βιβλιοθήκη σου. Αθήνα: Gutenberg, 1987

Πετρόπουλος, Σταύρος. Επιμ. Περί βιβλιοθηκών. Αθήνα: Άγρα, 1993

Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού. Ψηφιακή Βιβλιοθήκη
http://www.snhell.gr/

Συλλογικός κατάλογος περιοδικών στις ελληνικές επιστημονικές βιβλιοθήκες. 2 τόμ. Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 1997-2001

Πανεπιστήμιο Αθηνών. Βιβλιοθήκη
http://www.lib.uoa.gr/

Στάικος, Κωνσταντίνος. Βιβλιοθήκη. Από την Αρχαιότητα έως την Αναγέννηση. Αθήνα: 1996

Τοπάκη, Κατερίνα. Η διαχείριση φυσικού και εικονικού χώρου σε ένα δικτυωμένο 
σύστημα βιβλιοθηκών : η εμπειρία του ΤΕΕ. Αθήνα: ΤΕΕ, χ.ημ.
http://www.lib.uom.gr/palc10/greek/toraki.doc

The Library of Congress
http://www.loc.gov/

The British Library
http://www.bl.uk/

La Bibliotheque national de France
http://www.bnf.fr/

Universitatsbibliothek Heidelberg
http://www.ub.uni-heidelberg.de/

Λογισμικό