Εδώ και μερικά χρόνια, όλο και πιο συχνά, οι μαθητές του Λυκείου αλλά και πολλά νέα παιδιά που μόλις έχουν αποφοιτήσει από την Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση απευθύνουν σε γονείς, συγγενείς, καθηγητές και φίλους την αγωνιώδη ερώτηση: τι να σπουδάσω; Με την σειρά τους, οι γονείς αυτών των μαθητών ή αποφοίτων ζητούν την συμβουλή συγγενών τους, φίλων αλλά και των καθηγητών για το τι να σπουδάσουν τα παιδιά τους. Η ερώτηση μάλιστα αυτή συνοδεύεται συνήθως και από την φράση "για να βρει σίγουρα δουλειά".
Η απάντηση είναι πάρα πολύ απλή. Σπούδασε ό,τι θέλεις ή καλύτερα αυτό που σου αρέσει περισσότερο αρκεί στο τέλος των σπουδών σου να έχεις αποκτήσει τις εξής γνώσεις και δεξιότητες: (1) σωστή χρήση του γραπτού και προφορικού λόγου στην ελληνική γλώσσα, ευχέρεια στη προφορική επικοινωνία αλλά και γνώση τουλάχιστον δύο ξένων γλωσσών (οπωσδήποτε αγγλικά και μετά γερμανικά, γαλλικά ή ισπανικά), (2) καλή γνώση της χρήσεως ηλεκτρονικού υπολογιστή (3) αναλυτική και συνθετική σκέψη, (4) βασικές γνώσεις μαθηματικών (π.χ. ποσόστωση, τόκοι, απλές αλγεβρικές εξισώσεις) και περιγραφικής στατιστικής (π.χ. ανάγνωση διαγραμμάτων και γραφημάτων, ανάλυση ποσοστώσεων, εύρεση μέσου), (5) δεξιότητα βιβλιογραφικής διερευνήσεως θέματος, (6) ηγετική και καθοδηγητική ικανότητα, (7) ήπιο και έντιμο χαρακτήρα.
Ας εξετάσουμε τον επτάλογο του καλού υποψήφιου εργαζόμενου αναλυτικά. (1) Ο υποψήφιος πρέπει να γνωρίζει καλή σύνταξη και ορθογραφία της ελληνικής γλώσσας. Υπάρχουν υποψήφιοι αγοραστές που δεν θα αγοράσουν το προϊόν που διαφημίζεται ως "ότι καλύτερο" αντί του ορθού "ό,τι καλύτερο" ή αναγνώστες που θα απορρίψουν την τηλεοπτική εκπομπή, ο συντάκτης της οποίας θα αναφερθεί στον πρωθυπουργό "όπου συνέφαγε με τον ομόλογό του" αντί του ορθού "ο οποίος συνέφαγε με τον ομόλογό του". Επίσης, δεν νοείται πλέον Έλληνας νέος ο οποίος θα εργασθεί τον 21ο αιώνα και δεν θα γνωρίζει πολύ καλά αγγλικά και οπωσδήποτε μία δεύτερη ξένη γλώσσα, με προτίμηση την γερμανική.
(2) Ο υποψήφιος εργαζόμενος θα πρέπει να είναι σε θέση να συνθέσει σωστά στον ηλεκτρονικό υπολογιστή ένα κείμενο που θα περιέχει πίνακες και εικόνες, να χρησιμοποιήσει ένα λογιστικό φύλλο για απλούς μαθηματικούς υπολογισμούς, ένα πρόγραμμα παρουσιάσεων, μία απλή βάση δεδομένων, ένα πρόγραμμα βασικής δημιουργίας και επεξεργασίας εικόνας. Πρέπει επίσης να γνωρίζει πώς θα διεξαγάγει μια γρήγορη και αποτελεσματική διερεύνηση στο Διαδίκτυο και πώς θα χρησιμοποιήσει σωστά το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. (3) Πρέπει ακόμη να έχει μάθει να αναλύει ταχύτατα ένα πρόβλημα ή ζήτημα σε τμήματα, να αναλύει και να διερευνά το κάθε ένα μέρος ξεχωριστά και στο τέλος να συνθέτει τα συμπεράσματα των ερευνών του σε ένα σύντομο και σαφές λογύδριο ή ένα ευανάγνωστο δοκίμιο. Ο προϊστάμενός θα θέλει το πολύ μέσα σε πέντε λεπτά να του αναφερθεί πόσα μηχανήματα τύπου Α έχουν πουληθεί αυτόν τον μήνα μέχρι τώρα, πόσα επεστράφησαν ως ελαττωματικά και πόσα υπάρχουν ακόμη παρακαταθήκη στην αποθήκη.
(4) Είναι απολύτως απαραίτητο να μπορεί ο υποψήφιος εργαζόμενος να υπολογίσει το ποσοστό αυξήσεως της τιμής ενός προϊόντος όταν γνωρίζει την αρχική και την τελική τιμή, τον τόκο που θα πληρώσει στην τράπεζα εάν δανειστεί ένα ποσό για τόσους μήνες ή χρόνια αλλά και να είναι σε θέση να λύσει μια απλή πρωτοβάθμια αλγεβρική εξίσωση με έναν άγνωστο. Ακόμη σπουδαιότερο είναι ο υποψήφιος να μπορεί να αναγνώσει ποσοστώσεις, να κατανοήσει αλλά και να κατασκευάσει ένα ραβδόγραμμα ή διάγραμμα πίττας αλλά και να βρει τον αριθμητικό και στατιστικό μέσο ενός συνόλου αριθμών. Ίσως θα ήταν επίσης επιθυμητό να γνωρίζει τις βασικές αρχές του σφάλματος δειγματοληψίας και της παλινδρομήσεως στην στατιστική. Μέχρι και οι εφημερίδες πλέον περιέχουν διαγράμματα και γραφήματα, ποσοστά και αναλύσεις που βασίζονται σε απλά μαθηματικά.
(5) Πολλές φορές, για να μπορέσει ο υποψήφιος εργαζόμενος να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της εργασίας, θα πρέπει να γνωρίζει πώς να συγκεντρώνει και να αξιολογεί πληροφορίες τις οποίες θα χρησιμοποιήσει για να εξαγάγει συμπεράσματα. Ο καλύτερος τρόπος για να αποκτήσει κανείς αυτή την δεξιότητα είναι να έχει μάθει πώς να χρησιμοποιεί μια βιβλιοθήκη και πώς να διεξαγάγει βιβλιογραφική έρευνα. Ο δημοσιογράφος που θα γράψει ότι σχεδόν όλες οι ελληνικές οικογένειες διαθέτουν τουλάχιστον μία συσκευή σταθερού ή κινητού τηλεφώνου θα πρέπει πρώτα να έχει βεβαιώσει την υποψία του με στοιχεία από την Στατιστική Υπηρεσία.
(6) Σημαντικό προσόν είναι να μπορεί ο υποψήφιος να ηγηθεί αλλά και να καθοδηγήσει μια ομάδα ανθρώπων για την επίτευξη συγκεκριμένου στόχου σε συγκεκριμένο χρόνο. Για παράδειγμα, ένας από τους αρχιτέκτονες μεγάλου τεχνικού γραφείου ορίζεται ως ο επικεφαλής 'ομάδας έργου' που αποτελείται από τον ίδιο, έναν πολιτικό μηχανικό, έναν διακοσμητή και έναν αγιογράφο με σκοπό την παράδοση μέσα σε τρεις ημέρες μελέτης για την κατασκευή, διακόσμηση και αγιογράφηση παρεκκλησίου.
(7) Τέλος, ο υποψήφιος εργαζόμενος πρέπει να μπορεί να δίνει σαφείς και ακριβείς εντολές, και να συμπεριφέρεται με ηρεμία και υπομονή προς τους συνεργάτες του, υφισταμένους του ή προϊσταμένους του. Κανείς εργοδότης δεν θα προσλάβει έναν ακατάληπτο στα γραπτά ή στον λόγο του υποψήφιο αλλά ούτε και θα απασχολήσει για πολύ έναν οξύθυμο, κυκλοθυμικό, πονηρό ή ανέντιμο εργαζόμενο.
Θα αναρωτιέται κανείς βέβαια, πώς είναι δυνατόν ένας φιλόλογος, ένας οικονομολόγος, ένας γιατρός, ένας δικηγόρος, ένας μηχανικός, ένας γραφίστας ή ένας μεταφραστής να αποκτήσουν τις παραπάνω γνώσεις σπουδάζοντας τόσο διαφορετικά επαγγέλματα; Στην απάντηση σε αυτό το ερώτημα κρύβεται το μυστικό του "σπούδασε ό,τι σου αρέσει περισσότερο" χωρίς να σκεφτείς πού θα βρεις εργασία. Για να γίνει βέβαια κατανοητή η σπουδαιότητα της ανωτέρω απαντήσεως, πρέπει η ελληνική κοινωνία να αποσυνδέσει τις βασικές σπουδές από την επαγγελματική αποκατάσταση. Αρχίζει να αποτελεί πια ανάμνηση η εποχή κατά την οποία οι σπουδές τελείωναν με την λήψη του πανεπιστημιακού ή επαγγελματικού πτυχίου και ο επιστήμονας ή επαγγελματίας ήταν έτοιμος να ριχθεί στον επαγγελματικό στίβο για να εφαρμόσει ό,τι έμαθε και να κερδίσει χρήματα. Παραδείγματος χάριν, οι απόφοιτοι της τάξεως του 1996 της Νομικής Σχολής δεν θα μπορούσαν να φανταστούν ότι σε λιγότερο από πέντε χρόνια από την ορκωμοσία τους και σε δύο χρόνια από το τέλος της πρακτικής εξασκήσεώς τους θα έπρεπε πάλι να εκπαιδευτούν για να μάθουν τον χειρισμό του προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή ΝΟΜΟΣ για να έχουν πρόσβαση στην νομολογία από τα γραφεία τους. Ούτε ο πολύπειρος μεταφραστής θα μπορούσε να διανοηθεί ότι το 2002 θα μπορούσε ο καθένας μέσω του ηλεκτρονικού υπολογιστή του να έχει σωστά μεταφρασμένα απλά κείμενα από μία ευρωπαϊκή γλώσσα σε μία άλλη, συμπεριλαμβανομένων και των ελληνικών. Αλλά και ο φιλόλογος, ο ιστορικός και ο αρχαιολόγος δεν μπορούσαν να διανοηθούν πριν από μερικά χρόνια ότι έχουν σήμερα την δυνατότητα καθισμένοι αναπαυτικά στο σπίτι τους να ξεφυλλίσουν τον ηλεκτρονικό κατάλογο της Εθνικής μας Βιβλιοθήκης ή να περιηγηθούν στην έκθεση με τους παπύρους της Νεκρής Θάλασσας στην Αμερικανική Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου.
Με άλλα λόγια, έχει μόλις φτάσει και στην Ελλάδα η εποχή της δια βίου εκπαιδεύσεως. Ο εργαζόμενος του 21ου αιώνα θα εκπαιδεύεται συνεχώς μέχρι να συνταξιοδοτηθεί καθώς θα αλλάζει επαγγέλματα. Δηλαδή, θα έχει σπουδάσει αρχαιολογία αλλά θα εργάζεται ως διευθυντής πωλήσεων σε εκδοτικό οίκο, θα έχει σπουδάσει νομική αλλά θα είναι υπεύθυνος του αρχείου ημερησίας εφημερίδας, θα έχει σπουδάσει τοπογραφία αλλά θα είναι χειριστής του ηλεκτρονικού συστήματος παρακολουθήσεως κυκλοφορίας του υπόγειου σιδηρόδρομου.
Φυσικά τίποτα δεν αποκλείει την επαγγελματική αποκατάσταση του υποψήφιου εργαζόμενου στον τομέα που σπούδασε, μόνο που εκεί θα επιβιώσουν οι άριστοι των αρίστων και μόνο. Από την άλλη πλευρά, αυτοί που δεν θα διαθέτουν έστω και κάποιες από τις γνώσεις και δεξιότητες που αναφέρονται παραπάνω θα υποαπασχοληθούν σε επαγγέλματα που θα μπορούσαν να είχαν επιλέξει και χωρίς να έχουν σπουδάσει. Βέβαια, ας μην ξεχνάμε ότι ο μαθηματικός που είναι οδηγός ταξί είναι πολύ πιο χρήσιμος στην κοινωνία από τον οδηγό ταξί που έχει τελειώσει μόνο την βασική εκπαίδευση, αν και δεν θα συμφωνήσουν όσοι ασχολούνται με την οικονομία της εκπαιδεύσεως.
Ο φοιτητής και η φοιτήτρια, λοιπόν, εφόσον βέβαια το επιτρέπουν και τα οικονομικά της οικογένειάς του, θα πρέπει αντί να επιδιώξει να βρει μια εργασία μερικής απασχολήσεως για να βγάζει το χαρτζιλίκι του, να προσπαθήσει να εκπαιδευτεί σε όποιες από τις επτά δεξιότητες δεν παρέχεται στην σχολή στην οποία φοιτά. Για παράδειγμα ο φοιτητής κάποιου τμήματος Φυσικών Επιστημών θα πρέπει να ασχοληθεί με την σύνταξη δοκιμίου στα ελληνικά, την εκμάθηση ξένων γλωσσών αλλά και να μελετήσει τις αρχές του μάνατζμεντ και του μάρκετινγκ. Παρομοίως, ο φοιτητής του τμήματος Δημόσιας Διοίκησης θα πρέπει να ασχοληθεί με την στατιστική, με τις ξένες γλώσσες, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και την μικροοικονομία. Όταν αυτός ο φοιτητής αποφοιτήσει δεν θα είναι δέσμιος της επαγγελματικής αποκαταστάσεως του μόνο ως καθηγητή ή δημόσιου υπάλληλου αλλά θα έχει αποκτήσει γνώσεις και δεξιότητες που έχουν εφαρμογή στα περισσότερα αν όχι σε όλα τα σύγχρονα επαγγέλματα. Ούτε θα πρέπει αυτός ο απόφοιτος να ντρέπεται διότι άλλο σπούδασε και άλλο επαγγέλλεται. Άλλωστε, από εδώ και στο εξής, αυτός ακριβώς θα είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση και ο εργαζόμενος θα πρέπει να είναι έτοιμος να αλλάξει δύο-τρία ή και περισσότερα επαγγέλματα μέχρι την δύση της επαγγελματικής του καριέρας.
Οι πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές σχέσεις στο παγκόσμιο χωριό στο οποίο μάλλον θα ζήσουν οι νέοι μας τον 21ο αιώνα συνεχώς μεταβάλλονται και επαγγέλματα με παράδοση αιώνων αλλά και λίγων ετών ξαφνικά εξαφανίζονται ενώ νέα εμφανίζονται πολύ πιο γρήγορα από ό,τι αναμενόταν. Άρα, ο μελλοντικός εργαζόμενος πρέπει να είναι έτοιμος να προσαρμοστεί σε νέα εργασιακά περιβάλλοντα που μεταλλάσσονται πριν καν ωριμάσουν ενώ αμέσως δημιουργούν νέες απαιτήσεις γνώσεων. Πρέπει δηλαδή με κάθε τρόπο να κάνει κτήμα του όσες περισσότερες από τις επτά δεξιότητες αναφέραμε για να επιτύχει επαγγελματικά, ανεξάρτητα από το ποια επιστήμη θα επιλέξει τελικά να σπουδάσει.
Περιεχόμενα