Λίθινο μοντέλο ναού από τόφφο. 11ος-13ος αιώνας. Εκκλησία Spitakvor Yekeghetsi (λευκή εκκλησία), Vahagnadzor,Vayots-Dzor. Κρατικό Μουσείο Ιστορίας της Αρμενίας. Ύψος 54 εκ., πλάτος 32 εκ.

Αυτό το λίθινο μοντέλο ύψους μόλις μισού μέτρου είναι από τα ελάχιστα αντικείμενα που μαρτυρούν την ταυτότητα της αρχιτεκτονικής στην Αρμενία. Οι μικρές τρύπες που ξεχωρίζουν θα μπορούσαν κάλλιστα να φαντάζουν στο θεατή πληγές από τα βόλια του εχθρού και όχι άδικα αν αναλογιστεί κανείς την πολυτάραχη διαδρομή των Αρμενίων στην Ιστορία.

Το συγκεκριμένο μοντέλο δεν είναι παρά ένα πολύ μικρό δείγμα της αρμένικης εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής, και οι οπές είναι χαρακτηριστικές στα αντικείμενα από τόφφο (ηφαιστειογενές υλικό). Η εκκλησία αυτή δεν μοιάζει με βυζαντινή και η κάτοψη της μας δείχνει την τετράγωνη βάση πάνω στην οποία στηρίζεται η οξυκόρυφη στέγη με τρούλο. Εντύπωση προκαλεί η απουσία παραθύρων καθώς και η έλλειψη οποιασδήποτε διακόσμησης. Η μορφή της λιτή, σχεδόν αυστηρή, απόλυτα εναρμονισμένη στο φυσικό τοπίο και στις κλιματολογικές συνθήκες της ευρύτερης περιοχής.

Όπως θα παρατηρήσει ο επισκέπτης της έκθεσης στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, το μεγαλύτερο μέρος της καλύπτεται από αντικείμενα θρησκευτικής λατρείας. Από τους σταυρούς που κοσμούσαν την Αγία Τράπεζα, στα δισκοπότηρα και τα υπέροχα σκαλιστά θυμιατά και από τις λειψανοθήκες των αγίων στα πρωτότυπα κεραμικά αυγά που αιωρούνταν από τη οροφή της εκκλησίας υπενθυμίζοντας την ευγνωμοσύνη των πιστών στο Θεό, σχεδόν όλα τα εκθέματα είναι μέρος της πλούσιας κληρονομιάς που ο κλήρος κατάφερε να διαφυλάξει ανά τους αιώνες.

Στην πραγματικότητα η απουσία αντικειμένων από την καθημερινή ζωή των Αρμενίων ή ακόμα και δείγματα της τυπικής κατοικίας τους, δεν είναι τυχαία. Η συστηματική τους δίωξη άλλοτε από τους Σελτζούκους, άλλοτε από τους Τούρκους, σκοπό είχε τον αφανισμό όχι μόνο του λαού αλλά και κάθε ίχνους που θα μαρτυρούσε την ιστορία αυτών των ανθρώπων. Παρ' όλα αυτά, η αρμενική ορθόδοξη εκκλησία, με την πλούσια παράδοση και τη δυναμική της παρουσία κατάφερνε πάντα να συσπειρώνει και να κρατά ζωντανή την πίστη και την ελπίδα, συμβάλλοντας κατ' αυτόν τον τρόπο όχι μόνο στην επιβίωση αλλά και στην εξέλιξη των Αρμενίων σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η ιδέα μιας έκθεσης αφιερωμένης στους θησαυρούς της Αρμενίας, σίγουρα θα ξάφνιασε αρκετούς Αθηναίους. Γεγονός πάντως είναι πως οι δεσμοί που ενώνουν Έλληνες και Αρμένιους ξεκινούν περίπου τον 4ου π.Χ. αιώνα, φτάνουν μέχρι και τις αρχές του 20ου --τότε που η Ελλάδα χρειάστηκε να ανοίξει τους κόλπους της στον ελληνικό πληθυσμό της Μικράς Ασίας, δεν δίστασε να πράξει το ίδιο και για τον λαό της Αρμενίας που επέζησε της γενοκτονίας από τους Τούρκους-- και θα συνεχίζουν να υπάρχουν στηριζόμενοι τόσο στην ορθόδοξη χριστιανική πίστη όσο και στην παράλληλη μοίρα των δύο λαών.

Τέλος οφείλουμε να σταθούμε στην άψογη οργάνωση και παρουσίαση της έκθεσης " Οι Θησαυροί της Αρμενίας" καθώς και στην σπουδαία μελέτη γύρω από την ιστορία της Αρμενίας όπως αυτή παρουσιάζεται μέσα από τον κατάλογο, τον οποίο επιμελήθηκε η Ιστορικός Τέχνης κα Έφη Ανδρεάδη.

Περιεχόμενα